THƯỞNG NGOẠN TRANH DÂN GIAN ĐÔNG HỒ (số 4)

Phùng Hồng Kổn

Về văn học dân gian

Với bề dầy lịch sử, văn hoá như trên, văn học dân gian ở Kinh Bắc đă phản ánh thực tế muôn hình muôn vẻ của cuộc sống thường nhật và cuộc sống tâm linh của người dân – những người dựng làng, lập xóm, sáng tạo ra các ngh̉ề thủ công, và chiến đấu chống quân xâm lược, chống ách thống trị của phong kiến Trung Hoa.

– Huyền thoại có: Kinh Dương Vương, Lạc Long Quân – Âu Cơ, Mị Châu – Trọng Thuỷ; Thánh Gióng (làng Phù Đổng trước đây thuộc Tiên Sơn, từ năm 1962 mới thuộc Hà Nội); Man Nương (ở chùa Đâu còn giữ một bản khắc “Cổ Châu Phật bản hạnh”- kể về sự tích Man Nương và chùa Dâu).

– Truyện cổ tích mang những yếu tố thần kỳ có: Trương Chi (gắn với dân ca quan họ); Vương Chất; Tấm Cám – đồng nhất với tiểu sử Nguyên phi ỷ Lan.

– Kinh Bắc còn có các “Làng cười” (làng kể chuyện cười) mà không đâu có: Làng Hiên Ngang, Yên Tử ở Tiên Sơn; làng Trúc Ổ, Đông Sài ở Quế Võ; làng Đông Yên ở Yên Phong (ở đây c̣òn có cả hội thi nói khoác) v.v…

– Ca dao cũng là một thể loại phát triển mạnh mẽ ở Kinh Bắc.

Xin trích dẫn một bài  về các nghề thủ công ở Thuận Thành:

Chằm Ngâm đi bán cá con

Đông Hồ làm mã, Cầu Nôm đúc nồi

Ngăm Ngơ là đất nung vôi

Đại Toàn đan bị, Đông Côi đan giành

Đại Mão là đất cửi canh

Đông Miếu, Thuỵ Măo chạy quanh xó rừng.

Và một bài về làng tranh Đông Hồ:

Hỡi cô thắt lưng bao xanh

Có về làng Mái với anh thì về

Làng Mái có lịch có lề

Có ao tắm mát có nghề làm tranh.

Các hoạt động văn hoá khác:

Hát trống quân ở Thuận Thành, Gia Lương; Hát chèo trong hội rước nước ở chùa Dạm Quế Võ, hát ch̀o nhà Phật (các ni sư tiến hành trong dịp tang ma, ngày xá tội vong nhân). Các phường chèo chuyên nghiệp tuy không nổi tiếng như ở Thái Bình nhưng cũng hoạt độngsôi nổi ở Từ Sơn, Quế Vơ, Thuận Thành, Gia lương. Hát tuồng thường gắn với hội làng ở Đồng Kỵ, Tam Lư, Đình Bảng, Phú Mẫn. Hát ả đào ở Lỗ Khê Từ Sơn, ở Thanh Khương  Thuận thành , hai làng đều thờ tổ là thần “Bạch My”. Múa rối cạn ở Bùi Xá, Đồng Ngư (Thuận Thành), múa rối nước ở Thịnh Lộc (Quế Võ).

Hát trống quân

Với  nền văn hoá vật thể và phi vật thể như trên, Kinh Bắc đă sinh ra làng tranh Đông Hồ nổi tiếng khắp năm châu, ngược lại, tranh Đông Hồ đã lưu giữ và chuyển tải những tinh tú của nền văn hoá Kinh Bắc nói riêng và của dân tộc ta nói chung – đến với thế giới.

THƯỞNG NGOẠN TRANH ĐÔNG HỒ (số 1)

THƯỞNG NGOẠN TRANH ĐÔNG HỒ (số 2)

THƯỞNG NGOẠN TRANH ĐÔNG HỒ (số 3)